Okul Öncesi Eğitimde Eğitim Ortamı Olarak Oyuncak Kütüphanesi’nin Kullanımı

Giriş

İnsan yavrusu yetişkin dünyasında yer almadan önce bebeklik ve çocukluk döneminden geçer.Bebeklik döneminde yaparak yaşayarak öğrendikleri bir süre sonra deneyime dönüşür.Bu deneyimler, çocukluk döneminde karşılaşabileceği güçlüklerle baş edebilmesini sağlayacak başarı ve kendine güven duygusunu yaratır.İşte, bebeklik ve çocukluk döneminin en önemli yıllarını oluşturan okul öncesi dönem de, yaşananların deneyime dönüştüğü bir süreçtir.Okul öncesi dönem çocuğu en etkili, kendinin yaptığı ve yaşadığı şeylerden öğrenebilir, başkalarının onun yerine bir şeyler yapmasından değil.Bunun içinde özellikle bu dönemde, çocukların yaparak, yaşayarak öğrenmelerine ve hayata hazırlanmalarını sağlayacak etkinliklere yer vermek gereklidir.Bu etkinlikler sırasında, çocukların gerek eğitim ortamlarında gerekse diğer ortamlarda en çok sevdikleri etkinlik oyundur.

Çocuklar için oyun; öğrenmelerini destekleyen bir araçtır.Jersild’e göre de oyun , çocuğun uğraştığı en ciddi uğraşısıdır.bu uğraş sırasında tıpkı yetişkinler gibi güçlerini ve marifetlerini sergilerler.Okul öncesi dönemdeki çocuk için; içinde yaşadığı dünyayı, sevgilerini, kıskançlıklarını, mutluluk ve kırıklıklarını, düşmanlıklarını, iç çatışmalarını, hayallerini, düşüncelerini ifade edebilmesi için en uygun dil olarak kabul edilmektedir.Bu nedenle oyun, çocuğun zamanın büyük bir bölümünü alan ciddi bir uğraş olarak nitelendirilmelidir.Oyun, yetişkin için güçlerini görebilme imkanına sahip olduğu ve hoşlandığı bir zaman dilimi iken, çocuk için, işle eşdeğer sayılabilecek ciddi bir faaliyettir.

Oyunun çocuğun gelişimindeki önemi geniş ölçüde tanınmaktadır.Oyun sırasında hem yetişkini,n hem de çocukların kendilerini ifade etmelerini sağlayan bir araç olarak kabul ettiğimiz oyuncaklar da son derece önemli bir yere sahiptir.Misureova, oyuncaklar ve oyunun birbirinden ayrılmayacak bir biçimde çocukluk ve ergenlikle bağlantılı olduğunu belirtmiştir.Ona göre oyuncaklar; çocuklar arasında, çocuklar ve aileleri arasında ve hatta aileler arasında iletişim ve işbirliğini arttırmak için bir uyarıcı olabilir.

Oyuncak tanımlamalarına baktığımızda ise; çocukların oynamasına mahsus araç ; oyun aracı olarak kullanılan nesne; çocukların oyalanmasını sağlayan ve onları eğlendiren bebek v.b. şeylerin tümü; zekayı, duyuları ve duyguları uyaran, yaratıcılık ve hayal gücünü geliştiren, çocuğun bedensel, ruhsal ve toplumsal gelişimini sağlayan araç-gereçler; çocuk oyunlarına geliştirici ve eğitici değer kazandıran, hayata ve olaylara alıştıran; çevresindeki her şey olarak belirtilmektedir.

Bu tanımlarda da görüldüğü gibi oyuncak, oyunun içinde yer alan, çocukların çeşitli gelişim alanlarına katkıda bulunan eğitici araçlar olarak tanımlanmıştır.

Günümüzde oyunun ana malzemesini oluşturan oyuncağın önemi her geçen gün artmaktadır. Ülkemizde okul öncesi dönemde “çocuk başına oyuncak harcaması” Oyuncak Üreticileri Derneği’nin verilerine göre; İngiltere’de 172 dolar, Japonya’da 400 dolar, Amerika’da 350 dolar, Türkiye’de 5 dolar.Türkiye’deki çocuk başına düşen oyuncak harcamasının gelişmiş ülkelerle karşılaştırıldığında oldukça düşük olduğu görülmektedir.Bu durumda ailelerin ve okul öncesi eğim kurumlarının oyuncak ve eğitim materyallerini satın alma gücünü arttırmanın bir diğer yolu, ödünç oyuncak alımına teşvik etmektedir.Tıpkı kütüphanelerden ücretsiz, ödünç olarak alınan kitaplar gibi, oyuncakların ve eğitim materyallerini de ücretsiz, ödünç olarak alabileceğini ‘oyuncak kütüphanelerinin’ açılmasıdır.

Oyuncak kütüphaneleri; ailelere ve çocuklara gelişimsel olarak uygun materyalleri ve desteği sağlayan, rehberlik edeni gelişimsel aktiviteler sunan ve ailelere bilgilendiren merkezler olmasının yanı sıra, okul öncesi eğitim kurumlarının da eğitici materyal ihtiyaçlarını karşılayan kaynak merkezleridir.

Oyuncak Kütüphanesinin Faydaları

*Toplumda tek başına mevcut olmayan bir hizmetin sağlanması,
*Çocukların pahalı ve iyi oyuncaklarla oynamasına yardımcı olmasıdır.

a-Ebeveyn İçin

*Anne-babanın çocuk gelişimi hakkında bilgi edinmesi,
*Oyunun önemi, oyuncakların nasıl kullanılacağına fikir edinmesi,
*Ailelerin çocukları için oyuncak seçimi ve oyuncaklara nasıl değer biçilmesi gerektiğine ilişkin bilgi,
*Aynı zamanda anneler için özellikle yeni göçmen ve izole aileler için;
-Sosyalleşme becerilerini sağlayıcı ve arttırıcı,
-Evde çocukları ile birlikte daha çok oyun oynamaya ve çocuğunun sevdiği spesifik oyuncakları oyuncak kütüphanesinden ödünç almak.

b-Çocuklar İçin

*Sosyalleşme ve grupta davranış becerilerinin artması,
*Çeşitli oyuncak ve oyun imkanlarının kolay bulunabilmesi,
*Çocuklar için okula hazırlıkla ilgili deneyimlerin olumlu etkisi,
*Özel eğitime ihtiyaç duyan çocukların oyun imkanlarının artması ve adapte olmalarının hazırlayıcı bir etkisi vardır.

Genel olarak oyuncak kütüphanelerinin yaraları şu şekildedir:

1-Çok sayıda çocuğa araç-gereç yönünden hizmet verebilmesi,
2-Çocukların evlerinde mevcut oyuncak tipinden farklı oyuncakların bulunması,
3-Çeşitli oyuncakların daha ucuz bulunabilmesi,
4-iyi oyuncakların kolayca bulunabildiği bir yer olması,
5-Halk kütüphanelerinin kullanımını arttırmaktır.


Oyuncak Kütüphanesi Personeli

Oyuncak kütüphanelerinin personeli okul öncesi eğitimcisi ya da özel eğitim alanlarından olmasının yanı sıra, kütüphane liderlerinin, ilkokul öğretmenleri, sosyal hizmet uzmanı ve gönüllü olarak çalışanları içine alabilir.


Oyuncak Kütüphanelerinin Kaynakları

Oyuncak kütüphaneleri; hayırsever organizasyonlar veya kar amacı gütmeyen dernekler, yerel yönetimler, devlet okulları ve devlet kütüphaneleri tarafında devlet- özel sektör kaynaklı olarak desteklenmelidir.


Oyuncak Kütüphanesindeki Oyuncaklar

Çocukları eğlendirmek için oyuncak kütüphanesindeki oyuncaklar özemle seçilmelidir.Oyuncak kütüphanelerinde bulunan oyuncakların özellikle; çeşitli gelişim alanlarına hitap eden çocukların ilgi, istek ve ihtiyaçlarına cevap verebilen, eğitici, sağlam, güvenli, çok yönlü, kullanılmaya elverişli, çeşitli malzemelerden yapılmış (ahşap, kumaş,metal gibi), canlı ve ilgi çekici olmasının yanı sıra, oyuncakların fiyatı gibi kriterlere dikkat edilerek seçilmesi son derece önemlidir.Bu kütüphanedeki oyuncaklar, çocuklar hastanedeyken ya da tatildeyken alınabilir.


Türkiye’de Oyuncak Kütüphanesi Modeli

Türkiye’de ise, Türkiye Cumhuriyeti-Unicef 1991-1995 işbirliği çerçevesinde hazırlanan Erken Çocukluk gelişimi ve Okul Öncesi Eğitim Projesi kapsamında 1994 yılında yapılan okul öncesi eğitimin yaygınlaştırılması ve taşra teşkilatının oluşturulması toplantısında “Oyuncak Kütüphanesi” ile ilgili olarak ileriye dönük olarak yapılması gerekenler aşağıda belirtilmiş ve böylece Türkiye’de oyuncak kütüphanesi ile ilk vurgulamalar yapılmıştır.

1-Doğumdan zorunlu eğitim çağına kadar olan çocukların gelişim özelliklerine uygun dayanıklı eğitici oyuncak ve kitaplar burada toplanması,

2-Oyuncak kütüphanelerinin kullanım yönergesi hazırlanması ve bu yönergede: hangi yaş için, hangi kitap yada oyuncağın kullanacağı, basıl onarılacağı gibi konularda bilgi verilmesi,

3-Yörede yapılacak toplantılarla ve broşürlerle oyuncak kütüphanelerinin tanıtılması,

4-Kız meslek lisesi ve mesleki teknik okullarda malzeme yapımı konusunda ağırlık verilmesi,

5-Kız meslek lisesi, mesleki teknik okullar ve üniversitelerde üretilen örnek proje malzemeleri Milli Eğitim Bakanlığı Ders Aletleri Yapım Merkezince çoğaltılıp, çeşitli yörelerdeki merkezlere tanıtım sağlanması,

6-Oyuncak kütüphanelerinde yöreden oyuncak toplamak için çeşitli kampanyalar düzenlenmesi,

7-Merkezlerde ailelere kendi yapabilecekleri oyuncakları konusunda beceri kazandırma toplantıları yapılması,

8-Yörede, aileler arası ödüllü oyuncak yapma yarışması açılması,

9-Oyuncak kütüphanesi olan merkezlerde bu oyuncak ve materyallerin yapımında yol gösterilebilecek deneyimli teknisyenler alınması konularında önerilerde bulunulmuştur.

Bu öneriler çerçevesinde; Küçükçekmece Belediyesi, Unicef, Milli Eğitim Bakanlığı, Okul Öncesi Eğitimi Genel Müdürlüğü ve Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Okul Öncesi Eğitim Öğretmenliği Ana Bilim Dalı ile işbirliği içinde yürütülen ‘Küçükçekmece Çok Amaçlı Eğitim Merkezi Projesi’ kapsamında 1998-1999 öğretim yılı içerisinde “Eğitimci Materyal ve Oyuncak Kütüphanesi Birimi’nin “ kurulması çalışmalarına başlamıştır.Türkiye’ de ilk defa okul öncesi eğitim bünyesinde “Eğitici Materyal ve Oyuncak Kütüphanesi Birimi” kurulmuştur.


KAYNAKÇA
M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, Yıl:2000, Sayı 12, Sayfa 1777-182